Daniel Bruun Iceland Routes over the Highlands

A. ÚR SKAGAFIRÐI AÐ HVERAVÖLLUM OG KJALHRAUNI. Áttaviti. Frá Gilhaga er riðið í SV. upp í Gilhagadal með Gilá; eftir hálftíma sel (t. h.) og svo áfram sunnanmegin dals. Framhjá hagabeit (Vatnafellsflói). Dalurinn rennur smátt og smátt saman við heiðina; þar eru hólar (Grjóthólar); leiðin hverfur vestur .i við og um hálfa stund er riðið fram með lág og farið vfir 2 læki. Við enda lágarinnar Ijelegur hagi — upp brekku og þá hefst Litlisandur. Hólar tveir (Skallhólar) eru þegar t. v. (2 stundir frá Gilhaga), áttin VS. Frá miðjum sandinum má sjá yfir Kjöl. Þá hallar undan fæti jafnt og þjett. Aðalmannsvötn sjást, seinna Svartá; stefna skal á mitt vatnið — yfir læk, sem sprettur upp á sandinum (Brunnalækur). Eftir 1 1/2, tíma reið er sandurinn búinn við brekku eina, og þar rennur lækurinn niður. Farið yfir Svartá (1 1/2 stund frá brekkunni). — [Vegur útúr t. h. til Mælifells] — yfir læk, er rennur í Aðalmannsvötn (Vopnalækur), fram með læknum (a v. h.) og áfram í SV. — Þá kemur að suðurenda Aðalmannsvatna. Sæluhús (20 min. frá Svartá; 4 1/2 st. frá Gilhaga) og hagi. Þaðan sjest Mælifellshnjúkur í NA, en til suðurs sjest ekki lángt. Áfram í suður yfir Haugakvísl (10 min. frá sæluhúsinu), fram með henni (á v. h.) í 25 min., þa er riðið beint í vestur (t. h.) yfir brekku (NB. reiðgöturnar halda Afram með læknum í S.) — yfir smaar hæðir og dældir, sand og steinsljettur — kallað Þingmannaháls — yfir Fossádalslæk (rennur í Svartá) stöðugt í SV. Eftir rúma i 1 1/4 st. frá Aðalmannsvötnum kemur á brekku, og þar fyrir neðan er mikið flatlendi með Blöndu osfrv. Rjett fyrir neðan brekkuna rennur Galtará (i Blondu). Ljelegir hagar þar, Galtarárdrög (6 st. frá Gilhaga). Þaðan sjest í S. a v. h. litill hóll á sljettunni, hinn vestasti af Vékelshaugum (fjarlægðin á uppdrætti Bj. Gunnl. frá þeim stað, er riðið er yfir Galtará, og að Vékelshaugum er altof mikil); þar að auk má eygja jöklana og fjöllin á Kili og Blondu. Svo áfram og stefnt á hinn vestasta af haugunum yfir stein-, sand- og helluflötu; til og hvar gamlar götur margar — Lambamannasteinn, þar lögðu ferðamenn í gamla daga stein (1/2 st. frá Galtará); eftir 10 mín. kemur að vestasta haugnum, hagi, sæluhús; austasti haugurinn liggur nokkuð frá í N. A. Skömmu siðar farið yfir Haugakvísl (rennur í Blóndu), — þá Lækjarbrot (rennur og í Bl.) — hjer og hvar sjást gamlar götur — fram með Mannabeinavatni — þá yfir læk (rennur í Ströngukvísl), og bráðum er þá komið að Ströngukvísl (2 st. frá Galtará, 8 st. frá Gilhaga); hún er 4—500 ál. breið og fellur í mörgum kvíslum (álum). Haugahraun liggur milli Galtarár og Haugakvíslar. Asgeirstúnga — — Haugakvíslar og Ströngukvíslar. Guðlaugstúngur — — Ströngukvíslar og Svartárkvíslar. Svartartúnga — — Svartárkvíslar og Blöndu. Fyrir sunnan Ströngukvísl er hagi. — Frá Ströngukvísl er stefnt til Blöndu og riðið í bug og fyrst stefnt nokkuð til vesturs á Lángjökul og Hrútafell og þá til suðurs á Dúfufell; fyrir framan og neðan það er Rjúpnafell. Blanda fellur 7—800 ál. á h. h. Farið yfir Herjadalslæk — gömul varðtótt frá fjárkláða tímunum 1860 — Svartakvísl (1 1/4 st. frá Ströngukvísl) og jökulvatn í, þótt hún heiti svo (áður full bergvatns). A sk;i áfram á h. h. sjest einstakt fjall, Sandkúlufell á Kúluheiði NV. fra Rjúpnafelli. — Kemur að Blöndu (1/2 st. frá Svörtukvísl, 1 3/4 frá Ströngukvísl, 9 3/4 st. frá Gilhaga). Vað rjett fyrir ofan ármót Seyðisár og Blöndu; vaðið breytist nokkuð, botninn allgóður; vaðbreiddin er 150—200 ál.; stefnt er á bratta en lága brekku og verður að teyma hestana þar upp. Frá Blöndu er haldið áfram fram með Sevðisá (á h. h.) — margar fornar götur. Eftir 20 min. er komið að Biskupsþúfu, alllítil (nokkurra feta há) þúfa, er ekki sjest fyrr en að er komið. Hagi. Rjett við er fjárrjett. Svo áfram með Sevðisá, klukkustund, svo í S 1/4 st. að Rjúpnafelli; þaðan útsjón í S yfir Kjalhraun og fjöllin í kring um það. Í V (á h. h.) sjest reykurinn frá Hveravöllum; þaðan rennur lækur (Hveralækur) i Sevðisá. Hveravellir liggja 3/4 st. ferð frá Rjúpnafelli, um 1 1/4 st. frá vaðinu á Blöndu og um 11 1/2 — 12 st. leið frá Gilhaga. Áningartími er ótalinn. Norður á bóginn er Mælifellshnjúkur góður til að átta sig á. Frá Blöndu-vaðinu er þá fyrst riðið NV. með Mælifellshnjúk ;i h. h. og t'yrst farið upp á brekkurnar austan við Blöndu við Galtarárdrög. Þá er hægt að finna leiðina að Aðalmannsvötnum, þaðan er svo riðið í NA. með Mælifellshnjúk á v. h. Annars skal þess getið, að ekki þarf að leggja upp frá Gilhaga, þegar fara skal Kjöl upp úr Skagafirði. Leggja má og upp frá Ma'lifelli t. d. En hvort sem heldur er, verður að fara að Aðalmannsvötnum og þaðan áfram, sem sagt hefur verið. Sama er að segja, ef farið er upp úr Svartárdal. B. KJALVEGUR UPP ÚR HÚNAVATNSSÝSLU. Lagt er upp frá Stóradal (næsta höfn, er skip koma til, er Blönduós). Þaðan er riðið í S-A með Blöndu allan daginn nærfelt á jatnsljettu. Stefnt eftir Rjúpnafelli (Dúfufelli) — Blanda nokkuð frá til v. h. Fyrst er farið yfir Gilsá, litla á eða læk, er rennur úr Gilsvatni. Stundu siðar farið fram hjá vatni (á h. h.), Friðmundarvatn. Mjófavatn, sem stendur á uppdrættimum, sjest ekki. Farið rjett fram hjá Þristikluvatni á h. h., þá yfir Sandá og loks Sevðisá. Allar þessar ár renna úr vestri og falla í Blöndu. Pegar er komið er yfir Seyðisá, er komið að haganum við Biskupsþúfu. Þaðan og að Rjúpnafelli er 1/2 st. reið og farið yfir læk einn. Stóridalur — Hveravellir er dagleið. Norður á við er sama leið farin fram með Blöndu að vestan og stefnan miðuð við skarð milli tveggja fjalla. Fjallið á hægri h. við skarðið litur út sem hryggur út úr Mælifellshnjúk. Gilsvatn á v. h., Blanda á h. C. 1. VATNAHJALLAVEGUR (III. OG IV. MYNDBLAÐ). Úr Fyjafjarðardal um Kjöl í A—V. Spölkorn fyrir sunnan fremsta bæinn 1 Eyjafjarðarda], Tjarnir, er farið upp á Vatnahjalla vestan megin dalsins (half st. þangað sem hæst er); vörður visa leið. Hið litla fjall Hjallahnjúkur er efst uppi á Vatnahjalla á v. h. Vestast á fjallinu sjest vatn rjett framundan og tvö önnur litið eitt norðar og vestar; það eru Ullarvötn; vegurinn liggur sunnan við nánasta vatnið. Þaðan liggur leiðin nokkuru vestar og suðvestar um grýtt og erfitt land yfirferðar að Eystri-Pollum; hagi þar (5 st. fra Tjörnum). Lækur lítill rennur þaðan í vestur út í Eystri-Jökulsá; með honum er farið öðruhvorumegin. Leiðin er mjög stutt. Oftast er mjög erfitt að koinast yfir Jökulsá — þ.i er stöðugt riðið í S—V, aðalstefnuna, fyrst mi]li hóla ekki mikilla (Laugafell sjest á ská bakvið á v. h., og Hofsjökull í S.). Eftir 1/2 st. leið frá Jökulsá er komið að Vestri-Pollum; hagi þar, á h. h. við veginn. Á v. h. rjetthjá Hofsjökli sjest röð af smátindum, Illviðrahnjúkur. Annars oftast nær litið viðsýni. Þá er farið yfir litla á, Bleikálukvísl, hún þornar stundum upp. Þá aftur hæðadrög og tveir smáhólar á v. h., þá yfir HraunÞúfukvísl, er kemur úr Ásbjarnarvatni (á v. h.) og rennui- að Klaustri í Eystridal. Rjett við suðvesturhorn vatnsins liggur litið fjall (á v. h.) — þá koma smáhæðir og svo Lambahraun (á v. h.); rjett við sjest fjall, ekki alllitið, Ásbjarnarfell (á v. h.). Lengra í burt við veginn — og vestar — við hraunsendann liggur Sáta (á v. h.), fjall í röndinni á Hofsjökli og líkist heysátu. Farið yfir norðurhorn hraunsins, þar sem mjótt er. Eftir tæprar stundar reið í S. V. kemur Eystrikvísl Jökulsár vestri og svo aftur eftír stundat reið Vestrikvísl. Fyrir vestan hana koma aftur smáhæðir og hólar á við og dreif, Eyfirðingahólar (á v. h.). Sáta er þaðan að sjá beint í suður (á v. h.). Nú er stefnt fyrir norðan Hrútafell (Dúfufell) á norðurendann af Kjalhrauni og farið niður brekku, Fossabrekku, sunnanverða; með henni rennur Haugakvísl. Yfir hana, og svo er 3/^ st. reið til Ströngukvíslar, þá yfir Biskupsþútu til Rjúpnafells osfrv., sbr. A-leiðina. Tjarnir—Vestri-Pollar 6 st., Vestri-Pollar — Hveravellir 11 st. C. 2. FRÁ S—V. TIL N—A. Lagt upp af Kjalvegi fyrir norðan Blöndu. Yfir hana á oftnefndu vaði rjett fyrir austan ármót hennar og Seyðisár. Þá er stefnt fyrir norðan Sátu, sem fyr var nefnd, og farið um flatlendi og yfir um nokkrar smáár, er renna í Blöndu. Þegar Sátu nálgast, kemur í Ijós melalda, er gengur út úr henni vestur á við. Nú er riðið N—NA. og aldan þrædd; lækur fellur fyrir vestan hana. Frá þessari öldu er farið beint í N—A., og þá má bráðlega sjá Illviðrahnjúk (ef bjart er yfir má sjá hann frá Rjúpnafelli). Stefna skal fyrir norðan hann og riða lítið eitt fyrir norðan jökulinn. Þar er farið yfir Jökulsá vestri; hún er ekki djúp. Alla þessa leið er vegurinn heldur góður, en jarðvegurinn er alveg ófrær og gróðurlaus. Frá Illviðrahnjúk má eigi stefna of mikið í N. til pess að rata Vestri-Polla. Þegar Fr. Howell fór Vatnahjallaveg 1898, fór hann of N—A.- lega frá Illviðrahnjúk og kom eftir lángan tima að á nokkurri; þar var hagi og hann var þar um nóttina. Eftir á reyndist, að á þessi kom frá Vestri-Pollum. Hann var 10 st. fra Hveravöllum þángað og fór hægt. Jökulsá vestri var hjerumbil miðja vega milli nefndra staða. A uppdráttunum yfir þetta svæði hlýtur fjarlægðin milli beggja Jökulsá eftir hans skoðun að vera miklu minni, en hún er, fjarlægðin frá Jökulsá og til Eyjafjarðar aftur á móti of mikil. þetta hið síðara er rjett. A uppdrætti peim, er hjer fylgir, er þetta leiðrjett nokkuð, en fyr en gerðar eru nákvæmar landmælingar, er ekki hægt að hafa fjarlægðina rjetta. Daginn eftir hjelt hann stöðugt í N—A. Farið var yfir norðurendann á hálsi nokkuruni og eftir 2 st. reið kom hann að Jökulsá eystri, þar sem hún rann í gljúfri; þa var hann líklega kominn 4 »miles« norður af rjettri leið. Í landsuðri frá hálsinum var stórt vatn. Rjett mundi vera, segir sögümaðurinn, að fara yfir hálsinn tvrir sunnan vatnið og þá fyrst riða að því, er það fer að greinast. Þar var ágætt vað yfir ána, og var það nú merkt með vörðum. Viðar voru við vegina reistar vörður, en eftir að það reyndist, að þeir höfðu farið of norðarlega, verða þær að teljast villandi. Spölkorn fyrir austan vaðið lágu Eystri-Pollar, þaðan farið leið þá, sem siðar verður talin, um Öræfin í N. A., þá fyrir sunnan Ullarvötn (sbr. Sprengisandsleiðina "O", 5 1/2 st. frá Evstri-Polluni til Tjarna um næstum ófæran veg. Í björtu veðri sjest Illviðrahnjúkur greinilega frá Hveravöllum, og lítur þá svo út, sem hann sje áfastur jöklinum eins og Sáta. Frá Illviðrahnjúk niá sjá Vatnahjalla, búngutind, nokkru stærri, en aðra fjallatínda í A. og N. A. Þaðan má og sjá klettadal nokkurn, er lítur út fyrir að gánga fra N. V. til S. A. þangað var stefnunni ekki beint, heldur í A—N—A. D. LEIÐIN UM NÝIABÆJARFJALL. Enn skal þess getið, að frá Eystridal inst í Skagafirði og til Eyjafjarðardals liggur enn fjallvegur, sem þó er ekki lengur farinn. Frá svæðinu fyrir sunnan Ábæ liggur mjög grýttur og erfiður vegur yfir Nýjabæjarfjall austur á við yíir auðnir, eins og stefnt sje á Villingadal. Þar eru engir hagar handa hestunum. E. HVERAVELLIR — HVÍTÁRNES. 6—7 st. Velja má um tvo vegu og eru báiðir auðfundnir. 1) Annar fyrir austan Kjalhraun, hann er styttri og tíðfarnari. Liggur frá Hveravöllum í boga kringum hraunið að Dúfufelli (1 st.), þaðan áfram um hraunið að austurhlið Kjalfells (l st.), svo í S. A. að Gránanesi (l st.), en það er þar sem kvíslir koma saman og mynda Svartá. Vestari kvíslin rennur undan Kjalfelli og má því fara með henni þaðan til Gránanes; þar er hagi góður. Frá Gránanesi liggur vegurinn í S. V. að Hvítárnesi (í túngunni milli Hvítár og Jökulkvíslar) með Fúlukvísl á h. h. Með tveim hálsum, er Skútar heita, er þá farið, hvorum eftir annan (vestanmegin); milli þeirra við Svartá er hagi, Svartárbugar, og kofi. Þá er farið áfram að Hviítárnesi, þar sem Hvítá sveigist austur á við. Þar er sæluhús, og þar er farið yfir Hvítá á bátum, ef þeir eru í lagi, og að minsta kosti annar þeirra norðanmegin við ána; annars verður að reyna að koniast yfir um a Skagfirðingavaði, og þá má reisa tjald. Hjerumbil 700 ál. í suðaustur frá sæluhúsinu er riðið — með straumnuni — forbrekkis út í lítinn hólma, svo í annan og þriðja — stöðugt ekki langt frá vinstra bakkanum. Úr síðasta hólmanum er stýrt þvers í gegnum strauminn — heldur móti honum en með — og að norðurendanum á lítilli ey, úr henni móti stráumnunm að annari meiri ey og þaðan í land; vaðið er allhættulegt, því að ef farið er þótt ekki sje nema nokkur skref út á við, kemst maður í sandbleytu. 2) Vestur um Kjalhraun í dældinni milli hraunsins og höfða þeirra, er gánga út úr Langjökli (hin svonefndu Tjarnardalsfjöll), og er þar lítil á. Eftir 2 st. reið frá Hveravöllum kemur að Þjófadal; hann gengur á h. h. inn á milli Langjökulshöfðanna, meðal þeirra er Þjófahnjúkur mestur. Inni í dalnum er hagi — en leiðin liggur fram hjá dalsmynninu —; en að haganum má og komast með því að riða yfir lágan háls, aður en komið er að mynninu. Frá Þjófadal kemur jökulá, Fúlakvísl; hún rennur í boga fram með rótum hins fagra Hriitafells niður á við til Hvítárvatns. Vegurinn liggur áfram frá Þjófadal með Fúlukvísl suður að Hvítárvatni; lika má fara niður á aðalveginn um Kjöl og svo suður. Þessi leið er nokkru lengri en sú, er nefnd er í a-liðnurn, en hún er ákaflega skemtileg og falleg. Þeir þrír Hrútafellsjöklarnir gnapa yfir höfði manns öðru megin, og til hinnar handar liggur Kjalhraun með eldgígnum Strýt. Skemtiferða - menn verða endi- lega að fara þessa leiðina. Hveravellir — Hvítárvatn 6—7 st. Svæðið milli Hvítárness og Gránaness heitir Biskupstúngna afrjettir. Hagar í Hvítárnesi og við Hvítárvatn, Gránanes, í Þjófadal, á Hveravöllum, við Biskupsþúfu. F. GRÁNANES - KERLINGARFJÖLL 3 st. Frá Gránanesi er riðið í boga og stefnt á miðhluta Kerlingarfjalla, þar sem hverarnir eru. Fyrst er farið yfir eystri kvísl Svartár og þá í N. A., síðan í A. S. A., um hæðótt og grýtt land, og stefnunni haldið. Yfir um smálæki, seinna yfir Blákvísl, og svo lítið eitt í S. A. að litlu einstoku felli (austan við það) og svo stefnt beint á Kerlingarfjöll, þar sem hverarnir sjást rjúka; yfir dálitið hæðadrag rjett fyrir norðan Jökulsá, hún getur verið vatnsmikil og ekki hættulaust yfir hana að fara. Yfir er farið fyrir neðan hæðina. Hinumegin árinnar er þegar farið yfir mjóan hals, og þ;i er maður kominn í dalverpi nokkuð; um það rennur Áskarðsá út í Jökulsá. Þar er ljelegur hagi og kofi lítill. Einnar st. reið upp í gegnum gilið við Áskarðsá og að hverunum. Að Kerlingarfjöllum má og komast sunnan að án þess að fara yfir Hvítá eða Jökulkvísl. Þá skal lagt upp frá Hruna eða Túngufelli í Hrunamannahrepp og riða í N. A., t. d. til hagans við Svínárnes og svo í N. A. Nota má þá haga fyrir sunnan Kerlingar- fjöll við Leppistúngur; þar er kofi. G. HVÍTÁRNES — GULLFOSS — GEYSIR. Frá Skagfirðingavaði skal riða suður með Hvítá, fyrst um sinn þó nokkuð frá henni fram með Bláfelli (þó má og fara yfir Bláfellsháls vestanvert); þar er nokkuð mýrótt, en sa vegur er styttri. Nú ma fara lítinn krók og þræða Hvítá að Gullfossi og svo fara vestur á við að Haukadal og Geysi yfir Túngufljót; nú er á þvi trjebrú — eða beina leið að Haukadal og Geysi, og þá er lika farið yfir Túngufljót. H. FRÁ HVÍTÁRNESI AÐ TÚNGUFELLI. Ef fara skal frá Hvitárnesi niður í Hrunamannahrepp, verður að fara yfir Jökulkvísl á vaði, og má gera það nálægt því, sem hún fellur í Hvítá (þar er í henni fallegur foss); þá er farið með Hvítá austanmegin, en þó ekki áin þrædd, heldur svo að við og við sjest í hana. Landið er hrjóstrugt og autt; en að fornu var hjer í Hrunamannafrjetti heil byggð. Viða eru rústir af bæjum, sem löngu hafa lagst í eyði. þá er farið yfir Grjótá — og siðan um land, sem er fult af sandi, móbergi, leir og grjóti, laikjum og árfarvegum; þá farið yfir Sandá til Svínárness, þar koma saman Svíná og Sandá, og þar er hagi og kofi. Þar a eftir kemur grjótsljetta, Harðivöllur, erfið yfirferðar; þá fara eyðibæimir að koma í smádældóttu landslagi, þar vex víðir osfrv. A móts við Gullfoss eru rústirnar af Hamarsholti, og þá nálgast maður Túngufell, fyrsta bæinn austan Hvítár, eftir að farið hefur verið um dæld nokkura, vaxna birkirunnum, og eftir að farið hefur verið fram hjá nokkurum fjárhúsum, er liggja lángt fra bænum. Þaðan ma svo fara áfram að Hruna, og er þá um byggðar sveitir að fara. A Hrunamannaafrjettum eru auk þeirra haga, er nefndir eru við Leppistúngur og Svínárnes, við Áskarðsá og Kerlingarfjöll, líka hagar við Fosslæk fyrir sunnan Svínárnes og við Búðará fyrir norðan Túngufell.

Zurück zu Inhalt
nächstes Kapitel